Τελευταία, και με αφορμή τους χειρισμούς της Janell Burley Hofmann για το καινούριο κινητό τηλέφωνο του 13χρονου γιου της, γίνεται πολύς λόγος για τα "συμβόλαια συμπεριφοράς" και τη λειτουργία τους μέσα στο σπίτι. Πολύ γονείς αισθάνονται άβολα με την ιδέα σκεπτόμενοι ότι η σχέση τους με το παιδί είναι πολύ προσωπική και ιδιαίτερα πολύπλοκη για να χωρέσει μέσα σε ένα συμβόλαιο. Και, φυσικά, έχουν απόλυτο δίκιο. Το "συμβόλαιο συμπεριφοράς", όπως λέγεται, δεν μπορεί, ούτε θα πρέπει να υποκαταστήσει ή να αλλάξει με κανένα τρόπο τα δυναμικά μέσα στο σπίτι. Αντίθετα, το συμβόλαιο έρχεται να συμπληρώσει μία γερή και ουσιαστική σχέση ανάμεσα στους γονείς και το παιδί και έχει τη βάση του στη θεμελιώδη επίγνωση ότι και οι δύο πλευρές αναγνωρίζουν τις συγκρούσεις τους και επιχειρούν έναν συμφιλιωτικό χειρισμό.
Η συζήτηση με τους εφήβους, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, περιστρέφεται πάντοτε γύρω από την αυτονομία, την ισότητα, τα δικαιώματα και τα προνόμια. Πολλή από την οικογενειακή τριβή προκύπτει από την ανάγκη του παιδιού να γίνει δεκτό σαν ισότιμος ενήλικας και την ταυτόχρονη αδυναμία του να διαχειριστεί το βάρος των ευθυνών που απορρέουν, αλλά και την προσέγγιση των γονιών που δυσκολεύονται να δουν τον αναπτυσσόμενο ενήλικα μέσα στο παιδί τους και ταυτόχρονα παρόλο που είναι κύριοι της εξουσίας στο σπίτι, δυσκολεύονται να την επιβάλλουν χωρίς να "ακρωτηριάσουν" τις προσπάθειες του εφήβου για αυτονομία. Τα συμβόλαια συμπεριφοράς, αν τα χειριστούμε έξυπνα και σωστά, έρχονται να διευκολύνουν αυτή την κατάσταση καθώς:
- δίνουν στον έφηβο τη δυνατότητα να λειτουργήσει υπεύθυνα, να αναλάβει συγκεκριμένες ευθύνες και να αποδεχτεί εκ των προτέρων τις συνέπειες που απορρέουν, θετικές και αρνητικές.
- δίνουν στον έφηβο την ευκαιρία να διαπραγματευτεί πάνω σε συγκεκριμένα θέματα προτείνοντας εναλλακτικές που θεωρεί δίκαιες ή με άλλα λόγια να διαλέξει ο ίδιος την "ποινή" αν δε σεβαστεί τους όρους της συμφωνίας (φυσικά προτού υπογραφεί η συμφωνία).
- δίνουν στους γονείς ένα συγκεκριμένο και κατανοητό τρόπο να ιεραρχήσουν τις προσδοκίες και τους όρους τους και κυρίως να τηρήσουν με συνέπεια και σταθερότητα τα όσα έχουν συμφωνήσει με το παιδί.
- μπορούν να γίνουν αντιληπτά σαν κάποιου τύπου "παιχνίδι" μέσα στην οικογένεια, αποκλιμακώνοντας την ένταση που προκύπτει συνήθως όταν ο έφηβος δεν τηρεί τις δεσμεύσεις του.
- δημιουργούν μία πολύ καλή και στην πράξη κατανόηση των προνομίων, τα οποία τόσο πολύ απασχολούν τους εφήβους και που πολλές φορές οι γονείς δεν ξέρουν πώς να τα χειριστούν: είτε παραχωρούν πολλά και χωρίς λόγο, είτε "χάνουν" τη σωστή στιγμή να αποδώσουν ένα προνόμιο.
- αποτελούν ένα πολύ ρεαλιστικό μάθημα γύρω από τις υποχρεώσεις, που αν και είναι διαφορετικές για τους γονείς και για το παιδί, ισχύουν για όλους μέσα στο σπίτι.
Μπορείτε να δοκιμάσετε ένα τέτοιο χειρισμό για να ρυθμίσετε ένα ή περισσότερα θέματα, αν και καλό θα ήταν να ξεκινήσετε με ένα ή δύο (πχ. ώρα επιστροφής το βράδυ, συμπεριφορές μέσα στο δωμάτιο και το σπίτι, επισκέψεις σε φίλους, χρήση κινητού και υπολογιστή). Έχει μεγάλη σημασία πώς θα φέρετε αυτό το καινούριο στοιχείο μέσα στην οικογενειακή ζωή του σπιτιού προκειμένου να κεντρίσετε το ενδιαφέρον του εφήβου και να κερδίσετε τη συμμετοχή του.
Ακολουθεί το γράμμα-συμβόλαιο μιας μητέρας, της Janell Burley Hofmann, με το οποίο δώρισε ένα iphone στο γιο της. Είναι μία πολύ εμπνευσμένη προσπάθεια, καθώς ισορροπεί την πειθαρχία με τα προνόμια, τονίζει τα θετικά του παιδιού χωρίς να υπονομεύει την εξουσία της μητέρας και ταυτόχρονα εξηγεί και τους λόγους για τους οποίους οι όροι της είναι απαραίτητοι.
Αγαπημένε μου Gregory,
Χρόνια πολλά! Είσαι τώρα ένας ευτυχής κάτοχος ενός iPhone. Ουάου! Είσαι ένα πολύ καλό και υπεύθυνο 13χρονο αγόρι και σου αξίζει αυτό το δώρο. Η αποδοχή, όμως, αυτού του δώρου συνεπάγεται και κάποιους κανόνες. Σε παρακαλώ να διαβάσεις το παρακάτω συμφωνητικό. Ελπίζω πως καταλαβαίνεις ότι είναι χρέος μου να σε αναθρέψω ώστε να γίνεις ένας συγκροτημένος, υγιής νέος άντρας που μπορεί να λειτουργεί στον κόσμο και να συνυπάρξει με την τεχνολογία, όχι να τον καθορίζει εκείνη. Η αδυναμία σου να ανταποκριθείς στους κανόνες αυτούς θα έχει ως αποτέλεσμα να μην είσαι πλέον κάτοχος του iPhone. Σ' αγαπώ τρελά και περιμένω να μοιραστώ μαζί σου χιλιάδες sms τις επόμενες μέρες.
1. Αυτό είναι δικό μου τηλέφωνο. Εγώ το αγόρασα, εγώ το πληρώνω και στο δανείζω για να το έχεις. Δεν είμαι φοβερή;
2. Θα γνωρίζω πάντα το password.
3. Αν χτυπάει, απάντησέ το. Πες «παρακαλώ», χρησιμοποίησε τους καλούς σου τρόπους. Μην αγνοείς ποτέ κλήσεις όταν στην οθόνη εμφανίζεται η λέξη «Μαμά» ή «Μπαμπάς». Ποτέ.
4. Παραδίδεις πρόθυμα στους γονείς σου τη συσκευή κάθε βράδυ στις 7:30 τις ημέρες που έχεις σχολείο και το Σαββατοκύριακο, στις 9:00. Θα είναι κλειστό κάθε βράδυ και θα σου επιστρέφεται κάθε πρωί στις 07:30. Αν δεν θέλεις να καλέσεις κάποιον στο σταθερό του με την πιθανότητα να απαντήσουν οι γονείς τους, τότε μην καλέσεις καν. Μάθε να ακούς το έντσικτό σου και να να σέβεσαι τις άλλες οικογένειες με τον ίδιο τρόπο που θα ήθελες να σέβονται εμάς.
5. Το τηλέφωνο δεν θα έρχεται μαζί σου στο σχολείο. Μίλησε με τους ανθρώπους με τους οποίους ανταλλάσσεις μηνύματα, κατά πρόσωπο. Είναι μία τέχνη που θα πρέπει να αναπτύξεις στη ζωή σου. *Για τις ημιαργίες, τις εκδρομές και τις εξωσχολικές δραστηριότητες, θα συμφωνήσουμε ειδικές χρήσεις.
6. Αν πέσει στη λεκάνη, στο πάτωμα και σπάσει ή εξαφανιστεί είσαι υπεύθυνος για το κόστος επισκευής ή αντικατάστασης. Κούρεψε το γρασίδι κάποιου, κάνε babysitting ή αποταμίευσε τα χρήματα που σου δίνουμε στα γενέθλιά σου. Θα συμβεί σίγουρα, οπότε φρόντισε να είσαι προετοιμασμένος.
7. Μην χρησιμοποιήσεις την τεχνολογία για να πεις ψέματα, να κοροϊδέψεις ή να εξαπατήσεις κάποιον άλλο άνθρωπο. Μην συμμετέχεις σε συζητήσεις που πληγώνουν άλλους ανθρώπους. Παρέμενε καλός φίλος ή απλά μην συμμετέχεις στην ανταλλαγή κατηγοριών.
8. Μην στείλεις SMS, email, ή μην πεις τίποτα χρησιμοποιώντας αυτή τη συσκευή, που δεν θα έλεγες σε κάποιον κατά πρόσωπο.
9. Μην στείλεις SMS, email, ή μην πεις τίποτα χρησιμοποιώντας αυτή τη συσκευή που δεν θα έλεγες δυνατά με τους γονείς τους δωμάτιο. Λογόκρινε τον εαυτό σου.
10. Το πορνό απαγορεύεται. Αναζήτησε στο διαδίκτυο πληροφορίες που θα μοιραζόσουν άνετα με εμένα. Αν έχεις κάποια απορία, ρώτησε κάποιον, κατά προτίμηση εμένα ή τον πατέρα σου.
11. Όταν είσαι σε δημόσιο χώρο, κλείσε το, βάλε το στο αθόρυβο, ή κρύψε το στην τσάντα σου. Ειδικά σε κάποιο εστιατόριο, στον κινηματογράφο, ή όταν μιλάς σε κάποιον άλλο άνθρωπο. Δεν είσαι αγενής. Μην επιτρέψεις στο iPhone να το αλλάξει αυτό.
12. Μην στείλεις αποκαλυπτικές φωτογραφίες από τα «ιδιαίτερα» σημεία σου σε κανέναν ή μην δεχτείς τέτοιες φωτογραφίες. Μη γελάς. Κάποια στιγμή θα μπεις στον πειρασμό να το κάνεις, παρά την υψηλή σου νοημοσύνη. Είναι επικίνδυνο και μπορεί να διαλύσει την εφηβική/φοιτητική/ενήλικη ζωή σου. Παραμένει πάντα μία κακή ιδέα. Ο κυβερνοχώρος είναι αχανής και πιο δυνατός από εσένα και είναι δύσκολο να εξαφανίσεις κάτι τέτοιο, συμπεριλαμβανομένης μίας κακής φήμης.
13. Δεν χρειάζεται να τραβάς ένα τόνο φωτογραφίες και βίντεο. Μην καταγράφεις τα πάντα. Ζήσε τις εμπειρίες σου. Θα μείνουν αποθηκευμένες στη μνήμη σου για πάντα.
14. Κάποιες φορές επίλεξε να αφήνεις το τηλέφωνο πίσω στο σπίτι και να αισθάνεσαι ασφαλής και σίγουρος για την απόφασή σου αυτή. Δεν είναι ζωντανό και δεν είναι προέκτασή του. Είσαι καλύτερος από τον φόβο του να «χάσεις» κάτι που συμβαίνει.
15. Κατέβαζε μουσική που είναι καινούρια, ή κλασική, ή διαφορετική απ' αυτή που ακούν εκατομμύρια άλλοι που ακούν ακριβώς το ίδιο πράγμα όλοι. Η γενιά σου, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη γενιά, έχει πρόσβαση στην μουσική. Εκμεταλλεύσου αυτό το προνόμιο. Διεύρυνε τους ορίζοντές σου.
16. Επιδίωξε να παίζεις παιχνίδια με λέξεις, προβλήματα ή puzzle.
17. Κράτα το βλέμμα σου ψηλά. Βλέπε τι γίνεται στον κόσμο γύρω σου. Κοίταξε έξω από ένα παράθυρο. Άκουσε τα πουλιά. Πήγαινε μία βόλτα. Μίλησε σε κάποιο άγνωστο. Αναρωτήσου για πράγματα χωρίς να τα "γκουγκλάρεις».
18. Θα τα κάνεις μαντάρα. Θα σου πάρω πίσω το τηλέφωνο. Θα καθίσουμε κάτω και θα το συζητήσουμε. Και θα ξαναρχίσουμε από την αρχή. Εσύ κι εγώ, θα μαθαίνουμε συνέχεια. Είμαι με το μέρος σου. Είμαστε μαζί σε αυτό.
Ελπίζω να συμφωνήσεις με αυτούς τους όρους. Τα περισσότερα από τα μαθήματα που αναφέρονται σε αυτό το συμφωνητικό, δεν αφορούν μόνο το iPhone, αλλά και την ίδια την ζωή σου. Μεγαλώνεις σε ένα κόσμο γρήγορο, που αλλάζει συνέχεια. Είναι συναρπαστικό και μαγικό. Προσπάθησε να βλέπεις τα πράγματα απλά, όποτε μπορείς. Έχε εμπιστοσύνη στο δυνατό σου μυαλό και την τεράστια καρδιά σου, περισσότερο απ' οποιοδήποτε μηχάνημα. Σ' αγαπώ. Εύχομαι να απολαύσεις το φανταστικό σου iPhone.
Χρόνια πολλά!
Φιλάκια
Μαμά
